Ojcowie założyciele Unii Europejskiej - Altiero Spinelli

Altiero Spinelli był włoskim federalistą, jednakże mniej znanym niż inni ojcowie założyciele UE. Przez całe życie bronił ideału demokratycznej Europy. Czy mimo tego odnalazłby się w dzisiejszej Unii Europejskiej?

Jedna z wielu krążących teorii pochodzenia słowa „Europa” zakłada, że wywodzi się ono od greckich wyrazów „Eurys” i „Ops”, których połączenie może być tłumaczone jako „ten, który patrzy daleko [w przyszłość]”. Tak można by najlepiej opisać Spinelliego – wizjonera, który wywarł ogromny wpływ na europejską integrację, rewolucyjnego komunistę, ale i obrońcę demokratycznej Europy.

Rewolucyjny komunista i obrońca idei federalizmu

Altiero Spinelli urodził się w 1907 roku w rodzinie włoskich socjalistów. Od dziecka był już więc przesiąknięty politycznymi ideami. W 1924 roku, krótko przed objęciem władzy przez Benito Mussoliniego wstąpił do Włoskiej Partii Komunistycznej. Jako przeciwnik Narodowej Partii Faszystowskiej został skazany w 1927 roku na 16 lat więzienia.

Przebywanie w samotności ukształtowało poglądy polityczne Spinelliego. W więzieniu zdystansował się (na pewien czas) od komunizmu, ponieważ sowiecka dyktatura nie odpowiadała jego ideałom. W 1937 roku został wykluczony z partii komunistycznej. W 1941 roku, wraz z Ernesto Rossi i Eugenio Colorni napisał manifest „W kierunku wolnej i zjednoczonej Europy”, który zwany jest także Manifestem z Ventotetene (więzienie, w którym przebywali autorzy, znajdowało się właśnie na wyspie Ventotene).

Manifest podkreśla odpowiedzialność państw narodowych za okropności wojny i wzywał do stworzenia państwa ponadnarodowego, wielkiego państwa europejskiego jako gwaranta długotrwałego pokoju.

Po zakończeniu wojny Spinelli zaangażował się w budowanie europejskiego federalizmu podczas kongresów w Montreux i w Hadze (1947, 1948). Był założycielem Europejskiego Ruchu Federalistycznego i współzałożycielem Unii Europejskich Federalistów, dwóch organizacji, które działają do dziś. Poglądy Spinelliego różniły się od tych Roberta Schumana czy Jeana Moneta. Gdy dwaj ostatni stawiali na pragmatyczne i technokratyczne podejście, Spinelli twierdził, że zasada federalizmu powinna zostać włączona do swego rodzaju Europejskiej Konstytucji, a nowe paneuropejskie państwo – „Stany Zjednoczone Europy” – powinno umożliwiać każdemu obywatelowi aktywny udział w integracji.

Radyklany demokrata czy pragmatyczny federalista?

Altiero Spinelli chciał oddać głos obywatelom. Europejska Wspólnota Węgla i Stali czy Europejska Wspólnota Gospodarcza były według niego zbyt technokratyczne. Nie przeszkodziło mu to jednak w pełnieniu funkcji komisarza w Komisji Europejskiej w latach 1970-1976 czy członka Parlamentu Europejskiego (1976-1986). W latach 1982-1984 pracował nad reformą wspólnot europejskich. Chociaż jego Traktat ustanawiający Unię Europejską został odrzucony przez rządy państw członkowskich, stał się on podstawą późniejszego Jednolitego aktu europejskiego i Traktatu z Maastricht. Było to pośmiertne zwycięstwo Spinelliego, który zmarł w 1986 roku i został pochowany na wyspie Ventotene.

Dziedzictwo

Jak czułby się Altiero Spinelli, patrząc na dzisiejszą UE? Czy cieszyłby się, widząc rosnącą zależność między państwami członkowskimi, subsydiarność i działalność Parlamentu Europejskiego? Czy może ubolewałby nad „pseudodemokracją” szkalowaną przez Jürgena Habermasa czy Thomasa Piketty’ego i wzrastającą niechęcią do UE w jego rodzimych Włoszech? Co pomyślałby, wiedząc, że do jego projektu „Stanów Zjednoczonych Europy” podchodzi się z coraz większą ostrożnością?

Jedno jest pewne: jego walka o federalizm zasługuje na szersze uznanie i nazywanie go jednym z ojców założycieli UE.